Geschiedenis Dussen - Hank - Meeuwen
Enkele momenten uit 180 jaar Gereformeerde Kerk ‘De Hoeksteen’ Dussen-Meeuwen
De laatste kerkdiensten van 2015 waren voor de Gereformeerde Kerken van Dussen-Hank en Meeuwen toch wel heel bijzonder. In een van deze diensten werd een moment stilgestaan bij wat in Prediker 3 staat geschreven: “Alles heeft zijn uur en ieder ding onder den hemel zijn tijd.” Vanaf 1 januari 2016 zijn de Gereformeerde Kerken van Meeuwen en Dussen één gemeente. U heeft het kunnen lezen in de media. Voorlopig zal die ene gemeente nog in beide kerken samen bijeenkomen, maar toch was die eerste kerkdienst op zondag 3 januari in Dussen een belangrijk nieuw begin, een nieuwe start. Mij was gevraagd om in die eerste dienst terug te kijken op 180 jaar kerk zijn. 180 jaar geleden was er ook een nieuw begin.
Het begon in 1835
In 1835 verlaten mensen uit Dussen en Meeuwen de vaderlandse Kerk om een nieuwe geloofsgemeenschap te stichten. Het zijn eenvoudige, kwetsbare mensen die zwoegen op het land en vaak door ziekten en overstromingen worden geteisterd. Nee, het leven is zo gemakkelijk niet. Ze mogen hun geloof in de kerk niet uitoefenen zoals ze willen. Zoals het verplicht zingen van een gezang. Ze moeten niets hebben van de kerkbestuurders, die optimistisch denken dat het wel allemaal goed zal komen. Zij geloven dat ze de genade van God nodig hebben en afhankelijk zijn van Zijn goedheid. En dan komt in 1834 in het naburige Genderen ook nog eens een jonge enthousiaste rechtzinnige predikant, ds. H.P. Scholte, die volle kerken trekt. Uit de verre omgeving stromen mensen toe. Hij klaagt aan en komt in verzet. Het eind van het liedje is dat Scholte wordt geschorst. Hij mag niet meer voorgaan in een kerkdienst en scheidt zich met een groot deel van de gemeente af.
Hij krijgt volgelingen, ook in Drongelen, Dussen en Meeuwen. In november 1835 bevestigt Scholte de eerste ambtsdragers in Dussen. Dit is het geboortekaartje van de Gereformeerde Kerk aldaar. Ook in Drongelen komt een groepje vanaf 1835 bijeen. Ds. Scholte bezoekt hen. Als daar op 5 juni 1836 een dienst wordt gehouden, geleid door de eveneens afgescheiden ds. Gezelle Meerburg uit Almkerk, wordt de predikant veroordeeld tot een boete van 50 gulden. Ook Adriaan de Bruyn, in wiens huis de dienst plaatsvindt, krijgt een boete van 50 gulden, een groot bedrag in die tijd. En als je de boete niet kunt betalen, dan ga je de gevangenis in. Dat overkomt de in Meeuwen geboren Marinus van de Giesen. In 1837 worden regelmatig kerkdiensten gehouden in zijn woning in Waardhuizen. Omdat hij de boetes niet kan betalen, wordt hij naar de gevangenis in ’s-Hertogenbosch gebracht, waar hij op 31 december 1837 overlijdt. De overheid ziet dat kleine groepje afgescheidenen als opstandelingen, die de orde verstoren.
Verzoeken om erkenning afgewezen
Vanaf 1835 zijn er ook afgescheidenen in Meeuwen. Op 12 september 1836 vragen 54 afgescheidenen uit Meeuwen aan de koning om erkenning. Ze schrijven dat ze zonder geldelijke steun van de overheid hun erediensten kunnen houden en voor hun armen kunnen zorgen. Fijntjes wijzen ze erop dat de hervormde predikanten worden betaald door het rijk. Zij betalen hun voorgangers zelf. Ze vragen of een eind aan de vervolgingen kan worden gemaakt. Maar het verzoek wordt afgewezen. Vanaf 1839 zijn de afgescheidenen van Drongelen, Dussen en Meeuwen één gecombineerde gemeente. Er is één Huishoudelijk Reglement, ondertekend door ds. Gezelle Meerburg. Ze hebben elkaar nodig. Op 3 mei 1839 zendt de Christelijke Afgescheiden Gecombineerde Gemeente van Drongelen, Meeuwen-Babyloniënbroek en Dussen een verzoekschrift om erkenning aan de koning. Het rekest wordt weer afgewezen. De gecombineerde gemeente dient in april 1841 weer een rekest in en dan wordt ze op 10 juli 1841 erkend, maar ze mogen geen klok luiden bij de aanvang van een dienst. Dat zou de goede orde verstoren. Maar ze mogen nu in vrijheid hun geloof belijden. Het eerste kerkgebouw van deze gecombineerde gemeente staat op Hoog-Meeuwen. Het is gekocht van L. Donkersloot, een van de leiders. Daar gaan de afgescheidenen uit Drongelen, Dussen, Meeuwen en omringende dorpen naar de kerk en in 1852 krijgt de gemeente een eerste eigen predikant in de persoon van ds. C. Steketee. In 1864 gaan de afgescheiden Dussenaren zelfstandig verder met een eigen gemeente. Vanaf 1927 hebben Dussen en Meeuwen weer samen een predikant in de persoon van ds. Spier. Hij opent in 1931 de nieuwe gereformeerde kerk aan de Dorpsstraat.
Beschermer in oorlogstijd
Vanaf 1932 is ds. J. Hindriks predikant van Dussen en Meeuwen. Hij zit tijdens de Tweede Wereldoorlog in het verzet. Hij biedt een Joods echtpaar een poosje een schuilplaats in de pastorie en vindt voor andere onderduikers ook een schuilplaats. Een van hen is kunstenaar/tekenaar Will Berg uit Amsterdam. Die weigert te tekenen voor de Kultuurkamer. De Duitsers kunnen hem oppakken en hij zoekt een onderduikadres. Hij neemt in april 1943 een trein, die hem naar Den Bosch brengt en stapt daar in een bus die hem bij toeval naar Genderen brengt. Daar stapt hij uit en landbouwer G. van der Beek brengt hem bij ds. Hindriks in Dussen. Die geeft hem een veilige schuilplaats bij gemeentelid en landbouwer Hendrik Lankhaar in Babyloniënbroek, waar hij een poosje blijft. Later duikt hij onder bij Antje van de Koppel in dat dorp. Deze mensen lopen zo gevaar voor eigen leven. Als de oorlog voorbij is, is de Ned. hervormde kerk van Meeuwen verwoest. Het duurt tot 1952 voordat deze kerk weer is hersteld. Gedurende die periode van wederopbouw mogen de hervormden hun diensten houden in de gereformeerde kerk aan de Dorpsstraat. In de gang tussen het jeugdlokaal en de consistorie hangt nog steeds de dankbetuiging van de Hervormde Gemeente aan de muur. Het kan raar lopen in de geschiedenis. 180 jaar geleden waren de afgescheidenen de vervolgden. In oorlogstijd zijn zij de beschermers. Als ds. Hindriks in 1946 vertrekt duurt het tot 1970 voordat Dussen-Hank en Meeuwen weer samen een predikant beroepen in de persoon van ds. P.H.L. Lo. Vanaf 2016 vormen ze samen weer één Kerk, zoals dat in 1839 ook al het geval was. Wat schrijft de Prediker ook al weer? …..
Cees de Gast
---------
Predikanten en kerkelijk werkers die de Gereformeerde Kerken van Dussen en Meeuwen en de huidige Gereformeerde Kerk De Hoeksteen Dussen-Meeuwen gediend hebben of nog dienen.
Predikant van de Chr. Afgescheiden Gemeenten Meeuwen, Dussen, Drongelen
Ds. Chr. Steketee 1852-1856
Ds. W.P. de Jonge 1859-1867
Ds. J. Kuiper 1867-1871
Predikant van de Gereformeerde Kerk van Dussen
Ds. J.N. Lindeboom 1876-1880
Ds. B.B. van den Hoorn 1881-1885
Ds. M.H.K. Mol 1886-1889
Ds. M. van den Boom 1891-1892
Ds. J. Meulink 1894-1902
Ds. G.J.D. Aalders 1903-1908
Ds. G.M. van Rennes 1909-1915
Ds. J.A. de Bruin 1919-1924
Ds. J.M. Spier 1927-1931 (met Meeuwen)
Ds. J. Hindriks 1932-1946 (met Meeuwen)
Ds. G. de Jager 1947-1949
Ds. V.K. Kuyvenhoven 1950-1954
Ds. G.A. Westerveld 1959-1963
Ds. J. Goldsmeding 1963-1968
Ds. P.H.L. Lo 1970-1977 (met Meeuwen)
Ds. C. Maas 1978-1985 (met Meeuwen)
Ds. H.J. de Groot 1987-1991 (met Meeuwen)
Ds. C. Smid-Oosterveen 1992-1998 (met Meeuwen)
Ds. Elfr. de Jong 2000-2003 (met Meeuwen)
Kerkelijk werker
Greet Bijl-Bor 2006-2015
Predikant van de Gereformeerde Kerk van Meeuwen
Oefenaar A. Oost 1896-1912
Ds. J.M. Spier 1927-1931 (met Dussen)
Ds. J. Hindriks 1932-1946 (met Dussen)
Ds. B. Koekkoek 1960-1964 (met Heusden)
Ds. P.H.L. Lo 1970-1977 (met Dussen)
Ds. C. Maas 1978-1985 (met Dussen)
Ds. H.J. de Groot 1987-1991 (met Dussen)
Ds. C. Smid-Oosterveen 1992-1998 (met Dussen)
Ds. Elfr. De Jong 2000-2003 (met Dussen)
Kerkelijk werker
C.W. van Gent-Leeuwenstein 2006-2009
Henri Dekker 2009-2015
Kerkelijk werker van de Gereformeerde Kerk De Hoeksteen Dussen-Meeuwen
Gr. Bijl-Bor en H. Dekker 2016-2018
Henri Dekker 2018-heden
Bronnen:
T. den Bok, W.J. van Andel-Bartels, Jubileum-uitgave bij 150 jaar Gereformeerde Kerk te Dussen (1985).
Cees de Gast, Kroniek van de Gereformeerde Kerk te Meeuwen c.a. (1990).
Deze lijst is opgesteld in augustus 2021.